چطور با درخواست‌های خلاف اخلاق ارباب‌رجوع کنار بیاییم؟

زمانی که ارباب‌رجوع یا حتی رئیس شما از شما درخواست کاری را دارد که غیرقانونی یا حتی خلاف اخلاق است، باید چه‌کار کنید؟ در ادامه این مطلب به بیان این موضوع و دلیل آن پرداخته‌ام.  

.

آیا تاکنون یک کارفرما یا ارباب‌رجوع برای ارجاع یک پروژه به شما، از شما درخواست کاری غیرمنطقی، خلاف اخلاق یا حتی غیرقانونی داشته؟ من خودم چنین تجربه‌ای داشته‌ام. و حتی با مدیران پروژه و مسئولان فنی پروژه‌هایی هم کارکرده‌ام که چنین تجربه‌هایی داشته‌اند. به‌عنوان مشاور و افراد حرفه‌ای در این حوزه (مدیریت و زیرمجموعه‌های آن) ما همواره نیاز به حفظ بالاترین سطح از تمامیت و درستی در حین ارائه خدمت به مراجعین و کارفرماهای خودداریم و این به معنای انجام دادن یا گذشتن از کنار هر آنچه آن‌ها می‌خواهند و سپس انجام دادن آن نیست. شاید گاهی این کار به معنای انجام دادن تنها و بهترین کار ممکن باشد . . . و آن‌هم یعنی فرار از موقعیت.

.

در رابطه با بهترین روش‌های قابل‌استفاده در حوزه مدیریت پروژه و مشاوره، تمایل دارم به چگونگی اداره کردن مواردی بپردازم که در آن‌ها پروژه، درخواست یا فرصت تجاری موردنظر اشتباه و غلط بوده یا آن‌قدر خوب و جذاب است که عملی شدن آن اصلاً امکان‌پذیر نیست. پیشنهاد می‌کنم قبل از اینکه سرخودتان را پایین بیندازید و به جلو حرکت کنید، دوباره بر روی کاری که در شرف انجام دادن آن هستید، فکر کنید.  

اگر احساس بدی نسبت به چیزی دارید، به آن شک کنید

این مسئله خیلی ساده و راحت است، اما بی‌اعتنایی کردن به وسوسه ایجادشده خیلی سخت و دشوار است. اگر شیر خوراکی و موجود در یخچال فاسد شده باشد و شما به‌شدت عطش و علاقه زیادی برای نوشیدن آن احساس کنید، میزان این عطش و علاقه اصلاً اهمیت ندارد، به‌هرحال نباید چنین کاری کنید. شما نمی‌توانید کاری که بد و غیرعقلانی و خلاف اخلاق را شروع کنید و درنهایت از آن ‌یک عایدی خوب و مثبت داشته باشید.

.

یک ارباب‌رجوع بد یک ارباب‌رجوع بد است و استثناء ندارد. سازمانی که در حال استخدام شماست و به نظر می‌رسد که در حال انجام یک کار غیرقانونی و خلاف اخلاق است، به‌احتمال‌زیاد در حال کاری اشتباه و غیرقانونی است و به‌هرحال باید به آن شک کرد. به حس درونی خود اعتماد کنید. شاید اشتباه کنید. اما اگر اشتباه نکرده باشید و این مسیر را ادامه دهید، چه کسی به شما کمک خواهد کرد؟

.

اگر نشانه‌های هشداری از قبیل درخواست ارباب‌رجوع مبنی بر امضاء یک سند مسئولیت را مشاهده می‌کنید که پیش‌ازاین در پروژه‌های قبلی نباید امضاء می‌کردید، یا اطلاعات مالی خاصی از شما می‌پرسند یا می‌خواهند به نمایندگی از طرف آن‌ها کار خاصی را انجام دهید، به‌هیچ‌وجه کار را ادامه ندهید. در برابر هر ارباب‌رجوع یا پروژه بد، صدها و صدها ارباب‌رجوع و پروژه خوب دیگری وجود که تاکنون با آن‌ها روبرو نشده‌اید. ریسک کردن شغل و حرفه و اعتبار خودتان در چنین شرایط اصلاً منطقی نیست – هرقدر هم که این کار برای عایدی مالی داشته باشد.

اگر خطا کنید، دیر یا زود این خطا برملا می‌شود

چند درصد از افرادی که کاری غیرقانونی و اشتباه انجام می‌دهند، نهایتاً می‌توانند از قانون فرار کنند؟ ممکن است برای مدتی خطاهای آن‌ها بر کسی پوشیده بماند، اما درنهایت مجبور به پرداخت هزینه‌ها ناشی از رفتار خود می‌شوند. من حدس می‌زنم رقم افرادی که درنهایت مجبور به پرداخت هزینه رفتارهای خود می‌شوند، چیزی در حدود 95 تا 98% باشد. آیا تصور می‌کنید که آن‌قدر باهوش، بی‌اخلاق و . . . باشید که بتوانید برای مدتی طولانی جزء آن 2 تا نهایت 5% باقی بمانید و هزینه رفتارهای خودتان را پرداخت نکنید. و جالب‌تر اینکه آن هزینه‌ای که درنهایت مجبور به پرداخت آن می‌شوید هرگز قادر به بازگرداندن آبرو و اعتبار، زندگی و فرصت‌های ازدست‌رفته و پاک کردن سابقه شما نیست. به حال از این بابت هم ضرر و زیانی منتظر شماست و حرفه و کسب‌وکار خودتان و حتی خانواده خودتان را از دست می‌دهد.  

خودخواه باشید و از کار و خانواده خود دفاع کنید

اگر کارفرما شما از شما درخواست کاری برای یک پروژه را دارد که شما تصور می‌کنید که ممکن است غیرقانونی و یا خلاف اخلاق باشد، مدتی صبر کنید. به همین ترتیب اگر در مقام یک کارمند یا یک مشاور هستید و یک ارباب‌رجوع از شما می‌خواهد که به نظر با اصول درست و اخلاقی در کسب‌وکار در تضاد است، نیز باید مدتی صبر کنید. به موقعیت و پیامدهای آن فکر کنید. خودخواه باشید – به شرایطی فکر کنید که این کار ممکن است برای خانواده شما ایجاد کند.

.

شخصاً فردی را می‌شناسم که برای انجام دادن کارهایی غیرقانونی و شبهه انگیز در سالیان متمادی برای یک شرکت دیگر نهایتاً مجرم شناخته‌شده و به زندان رفته‌اند، باوجودآنکه خودشان سودی از آن اعمال نبرده و تنها یک کارمند ساده بوده‌اند. اینکه طرف آگاهانه این کارها را انجام داده یا تنها از روی سادگی گول شخص دیگری را خورده است، موضوعی نیست که قصد قضاوت یا بررسی آن را داشته باشیم. خلاصه کار این است که خانواده وی درخطر قرارگرفته و خود وی هم احتمالاً برای چند ماه یا چند سال گرفتارشده است. خودتان را بجای آن فرد بگذارید و ببینید آیا واقعاً خواهان قرار گرفتن در چنین موقعیتی هستید؟  

خلاصه

زمانی که در حال ارائه مشاوره به یک ارباب‌رجوع هستیم، مسئولیت انجام دادن کارها به بهترین شکل ممکن از طرف آن‌ها بر عهده ما واگذارشده است. مطمئناً خواهان تکرار تعامل تجاری انجام‌شده با آن‌ها هستیم و این تنها در صورتی ممکن می‌شود که آن‌ها از ما راضی باشند. اما خوشحال و راضی شدن آن نباید به قیمت از دست رفتن شغل و اعتبار و خانواده و آزادی ما باشد. در رابطه با هر قدمی که برمی‌دارید، هشیارانه رفتار کنید. مردم در این امور اغلب فقط به فکر منافع مالی خودشان هستند و به عواقب و نتایج حاصل‌شده برای دیگران توجهی ندارند.