حجم بازار چیست وچگونه میتوان آن را اندازه گرفت؟

حجم بازار چیست وچگونه میتوان آن را اندازه گرفت؟

همیشه در زمان راه اندازی یک کسب وکار علاوه بر ساختن یک محصول یا خدمت ارزشمند و یا شکل دادن به یک تیم کاری همنوا و استثنایی انجام فعالیتی که از آن به عنوان تحقیق بازار یاد می شود، بسیار کلیدی و پراهمیت است. از سوی دیگر یکی از اجزای مهم از همین فعالیت تعیین اندازه یا حجم بازار است.

بر اساس تعریف، حجم بازار سنجه ای برای تعیین ارزش کل یک بازار مشخص است. این ارزش بازار برای یک دوره زمانی مشخص(عموما یک سال) و براساس تعداد و یا ارزش ریالی بیان می شود. اهمیت تعیین حجم بازار از آنجا ناشی می شود که اگر شما حجم بازار خود را نشناسید ممکن است وارد بازاری شوید که به دلیل کم بودن ارزش (یا همان حجم بازار) زحمات شما منجر به کسب سود مناسب نشود.

در حقیقت تلاش برای اندازهگیری اندازه بازار علاوه بر یاری رساندن در تعیین حجم ظرفیت موجود و برنامه ریزی برای تصاحب سهم بیشتر از این فر صت، تصویری شفافتر از روندهای موجود در بازار را نیز در اختیار شما خواهد گذاشت. برای روشنتر شدن مطلب اخیر اجازه بدهید تا بحث را با مثالی ادامه دهیم.

اگر از علاقمندان عکاسی باشید نام کداک KODAK) ) برای شما بسیار آشناست. حتی در ایران خودمان مشابه به  سیاری دیگر از نقاط دنیا برند کداک آنقدر گسترده شده بود که بعضا با خود عکاسی هم مترادف شده بود. در اواخر دهه ۹۰ میلادی تقریبا تمامی عکس ه

ای دنیا بر روی فیلمهای کداک گرفته میشد. اما انقلاب دیجیتال ورق را برگرداند به طوری که تعداد دوربینهای دیجیتال از ۴٫۵ میلیون در سال ۲۰۰۰ به ۲۸٫۳ در سال ۲۰۰۷ ر سید. اگر چه اندکی واقع بینی و دیدگاه استراتژیک می توانست این تغییر روند در بازار را پیشبینی کرده و از آن استفاده نماید اما خودبینی بیش از حد در عدم توجه یا جدی نگرفتن تغییر در حجم بازار، موجب شکستی بزرگ برای این برند بزرگ شد.

روش تعیین حجم بازار

حال پس از این مقدمه درباره معرفی مفهوم حجم بازار و بحث در زمینه اهمیت آن، بد نیست تا روش تعیین ا ندازه بازار نیز معرفی گردد. به طور مشخص در ادامه این نوشتار یکی از روشهای اصولی در زمینه تعیین حجم بازار به طور مختصر تشریح شده که دارای ۵ گام اصلی است.

گام اول: تعیین مشتری هدف

هر کسب وکار قبل از هر چیز باید مشتری هدف خود را به طور واضح و مشخص تعیین نماید.  وقتی صحبت از مشتری هدف میشود می بایست به این نکته توجه داشت که مشتریان هدف در یک کسب وکار افراد یا شرکت هایی هستند که این کسب وکار با ارایه محصول یا خدمت خود مشکلی معین را از آنها رفع مینماید. البته دوستانی که با مباحث مربوط به طراحی بازارهدف (و معروفترین ابزار آن یعنی بوم مدل کسب وکار) آشنا هستند میدانند که اساسا تعیین مشتری هدف اولین گام از طراحی مدل کسب وکار نیز هست.

در انتهای این گام می بایست پروفایلی حاوی مشخصات مشتری (یا گروه هایی از مشتریان) که کسب وکار شما با حل مشکلی معین آنها را هدف قرار داده طراحی شده باشد.

از آنجا که تعیین دقیق مشتری هدف به عنوان خروجی این گام اهمیت بسیار بالایی در  موفقیت فعالیت های بازاریابی دارد ضروری است تا با اختصاص زمان کافی مشتریان هدف کسب وکار به طور دقیق تعریف شوند.

گام دوم: تخمین تعداد مشتریان هدف

در گام دوم می بایست تعداد افراد یا شرکت های موجود در بازار که با مشخصات برشمرده شده در پروفایل مشتریان هدف شما تطابق دارند را تخمین بزنید.

برای رسیدن به این تخمین می توانید از منابع دست اول(اندازهگیری م ستقیم با ا ستفاده ازنمونه گیری و تکنیک های آماری) یا منابع دست دوم (مراجعه به اندازه گیری های انجام شده توسط سایر مراجع معتبر نظیر بانک جهانی، مرکز آمار، بانک مرکزی، وزارت خانه های دولتی و نظایر آن) مراجعه نماید.

گام سوم: تعیین نرخ نفوذ

مفهوم نرخ نفوذ در مورد هر کسب وکار، به میزان حیاتی بودن نیازی که آن کسب وکار از مشتریان هدفش رفع می کند بستگی دارد. هر چقدر که محصول ارایه شده دارای جنس مهم ترو حیاتی تری با شد نرخ نفوذ بالاتر و هرچقدر محصول یا خدمت ارایه شده کم اهمیت تر با شد نرخ نفوذ آن پایین تر خواهد بود.

به عنوان مثال محصولات یا خدماتی نظیر کامپیوتر، نرم افزارهای حسابداری یا اینترنت درشرکت های امروزی آنقدر ضروری هستند که نرخ نفوذی نزدیک به ۱۰۰ درصد می توان برای آنها در نظر گرفت.

از سوی دیگر به سیستم هایی نظیر هوش تجاری یا BI در خصوص بسیاری از شرکت ها هنوز به صورت یک الزام رقابتی در نیامده اند و بنابراین نرخ نفوذ آنها بسیار کمتر خواهد بود.

البته میبایست به این نکته مهم توجه داشت که نرخ نفوذ پایین الزاما به معنای کسب وکار نامناسب نیست. بلکه در نظر گرفتن نرخ نفوذ با هدف واقعی سازی تخمین از حجم بازار در نظرگرفته میشود.

گام چهارم: محاسبه حجم بازار بر حسب مقدار و ارزش

در این مرحله می بایست بر اساس فرمول مناسبی متشکل از تعداد مشتریان، نرخ نفوذ ومتوسط سرانه خرید در دوره زمانی مشخص مقدار و ارزش بازار را در آن بازه زمانی (عموما سالانه) محاسبه نمود. به عنوان مثال اگر دوره مصرف محصول شما فصلی است، ضریب سالانه آن ۴ خواهد بود و یا اگر دوره مصرف آن ۴ سال یکبار است، ضریب سالانه آن 25/0 خواهد بود.

برای تخمین ارزش ریالی هم باید حجم بازار تعدادی را در متوسط قیمت محصول یا خدمت خودتان ضرب کنید.

گام پنجم: پایش و اصلاح

عدد محاسبه شده برای حجم بازار یک عدد تخمینی است بنابراین میتوان آن را با سناریوهای بدبینانه، خو شبینانه مورد محا سبه مجدد قرار داد. همچنین استفاده از فرمول های مختلف در محاسبه و مقایسه نتایج آن می تواند مبنایی برای آزمودن دقت تخمین ها باشد.

علاوه بر آن با توجه به آنکه با گذشت زمان اطلاعات و داده های بیشتری از بازار به دست می آید میتوان دقت محاسبات را افزایش داد.