سیستم های اطلاعات جغرافیایی

آشنایی با سیستم های اطلاعات جغرافیایی GIS

مقدمه :

حدود نیم قرن است که سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) ظهور و گسترش یافته و در ایران نیز با دو دهه تأخیر در گروه های آموزشی دانشگاه ها و سازمان های مرتبط با علوم جغرافیایی مراحل توسعه شتابان خود را طی می نماید. سیستم های اطلاعات جغرافیایی که از جمع میان علوم جغرافیا و کامپیوتر حاصل شده است، ابتدا به عنوان یک تکنولوژی برتر در ثبت، تجزیه و تحلیل و نمایش اطلاعات جغرافیایی پا به عرصه علوم زمین شناسی نهاد و امروزه به عنوان یک علم میان رشته ای مطرح شده و مبانی و کاربردهای آن در سراسر جهان در حال تدوین و انتشار است. از گذشته های دور جغرافیدانان از نقشه به عنوان مهم ترین منبع کسب و ثبت اطلاعات و نمایش آن و حتی از برهم گذاری دستی نقشه ها برای تجزیه و تحلیل و به هنگام سازی داده ها استفاده می نموده اند.

تعریف و مزایای استفاده از GIS :

چنانچه بخواهیم مقایسه ی ساده ای بین نقشه های کاغذی به عنوان پایگاه داده های جغرافیایی و نقشه های رقومی انجام دهیم، می توان به موارد زیر اشاره نمود :

1- وقتی از نقشه کاغذی به عنوان پایگاه داده های جغرافیایی استفاده می شود، تجزیه و تحلیل ها بیشتر به صورت کیفی و با بررسی های چشمی بر روی نقشه انجام می شود، در حالیکه در سیستم GIS تحلیل ها عمدتا به خروجی های مشخصی همراه داده های مربوط منجر می شود و نتایج آن را می توان در لایه های مجزا ثبت نمود.

2- نمایش حجم زیادی از اطلاعات و جزویات بیشتر بر روی نقشه های کاغذی با محدودیت مواجه بوده و برای آن که نقشه به راحتی قابل خواندن باشد باید اصل جنرالیزه کردن در مورد آن رعایت گردد در حالیکه در سیستم GIS می توان داده های زیادی را در لایه های مختلف بدون محدودیت مقیاس نگهداری کرد و به هنگام نیاز، تعدادی از لایه ها را به طور انتخابی روی هم قرار داد.

3- در مقیاس های بزرگتر نمی توان یک محدوده جغرافیایی وسیع را بر روی یک برگ کاغذ به نمایش درآورد و اصولا راهی جز قطعه بندی آن در برگ های مختلف نداریم. در یک سیستم GIS می توان پهنه های وسیع را به صورت یکپارچه نشان داد و برای دیدن جزئیات نقشه بدون صرف وقت زیاد، بخشی از آن را در مقیاس بزرگتر مشاهده نمود.

4- در یک نقشه کاغذی خصوصیات توصیفی تک تک عوارض را نمی توان به صورت نوشته و یا جدول در اختیار داشت زیرا علاوه بر اشغال فضای زیاد، ارتباط داده ها با عوارض متن نقشه به آسان امکان پذیر نیست. در حالیکه در GIS می توان از طریق نقشه به اطلاعات توصیفی هر عارضه و یا بالعکس دست یافت و نسبت به ویرایش آن ها هم در جداول توصیفی و هم در متن نقشه اقدام نمود.

تاریخچه ای مختصر از GIS :

شروع GIS را می توان به تشکیل سیستم اطلاعات جغرافیایی کشور کانادا CGIS مرتبط دانست. پروژه ی مذکور پیشگام در معرفی تکنولوژی برتر GIS و حتی خود اصطلاح GIS بود. بعدا در سال 1965 کارل استینیتز در دانشگاه هاروارد یک برنامه کامپیوتری تهیه نقشه معروف به syMap توسط هووارد فیشر را مورد استفاده قرار داده و به مرحله کاربردی رساند.

همزمان با ظهور GIS کانادا، سیستم اطلاعات جغرافیایی ایالات متحده آمریکا نیز توسعه یافت و در این سیستم ها عکس های هوایی، نقشه های توپوگرافی و خاک شناسی، زمین شناسی، پوشش گیاهی و کشاورزی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند. در طی سال های اخیر تولیدکنندگان نرم افزارهای GIS فزونی یافته است که مهمترین این شرکت ها که عمدتا صنعت GIS را رهبری نموده و بازار نرم افزارهای GIS را در دست دارند، شرکت های ایزری و اینترگراف می باشند. در سال های اخیر شرکت های: مایکروسافت، اوراکل و IBM نیز به جمع تولیدکنندگان نرم افزارهای GIS پیوسته اند و فعالیت های گسترده ای را شروع کرده اند.

کاربردهای GIS :

از بدو ظهور GIS این پدیده در مدیریت منابع طبیعی شامل: برنامه ریزی کاربری اراضی، پیش بینی مخاطرات طبیعی، مدیریت و نظارت بر مناظق جنگلی، منابع خاک و حیات وحش مورد استفاده قرار گرفت. امروزه کاربرد GIS از دامنه بسیار گسترده ای برخوردار شده و علاوه بر استفاده دانشمندان علوم زمین از جمله: جغرافیا، زمین شناسی، هیدرولوژی، اقلیم شناسی، زیست شناسی، خاک شناسی، کیاه شناسی و ... در امور مربوط به: راه و ترابری، حمل و نقل شهری، مخابرات، برق، کشاورزی، تجارت، مدیریت شهری، جمعیت شناسی، معدن و... نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

منبع : spss-iran