تکنیک دلفی

تکنیک دلفی برای «شناسایی» و «غربال» مهمترین شاخص‌های تصمیم‌گیری قابل استفاده است. بنابراین با وجود اینکه تکنیک دلفی یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره نیست اما در بسیاری موارد قبل از بکارگیری تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره از این تکنیک برای غربال شاخص‌ها یا رسیدن به یک توافق در زمینه اهمیت شاخص‌های تصمیم‌گیری استفاده می‌شود.

استفاده از دانش و دیدگاه تخصصی یک مجموعه در تصمیم‌گیری پیرامون مسائلی که ماهیت کیفی دارند بسیار راه‌گشا است. تكنیك دلفی یكی از روش‌های كسب دانش گروهی است که در تصمیم‌گیری پیرامون مسائل کیفی نیز کاربرد دارد. در پژوهش‌های کیفی که جنبه اکتشافی دارد و شناسایی ماهیت و عناصر بنیادین یک پدیده، محور مطالعه است می‌توان از تکنیک دلفی استفاده کرد. تکنیک دلفی فرایندی ساختارمند جهت گردآوری اطلاعات در طی راندهای متوالی و در نهایت اجماع گروهی است. با وجود بیش از نیم قرن کاربرد تکنیک دلفی در مطالعات علمی و آکادمیک هنوز ابهامات زیادی در زمینه این تکنیک وجود دارد. مهمترین مشکل در استفاده از تکنیک دلفی نبود یک چارچوب نظری مشخص در استفاده از این تکنیک است. در این فصل یک چارچوب نظری جامع برای بکارگیری تکنیک دلفی در پژوهش‌های کیفی ارائه شده است. در چارچوب نظری ارائه شده به صورت روشن اصول بکارگیری و اجماع در تکنیک دلفی در تحقیقات کیفی بیان شده است.

محققان زیادی تعریف ارائه شده توسط لینستون و توراف را بكار برده‌اند كه تكنیك دلفی را بصورت «روشی برای ساختاردهی یك فرایند ارتباط گروهی تعریف می‌كنند بطوریكه این فرایند به گروهی از افراد، بعنوان یك كل، امكان حل یك مسئله پیچیده را می‌دهد». هدف اصلی روش دلفی دستیابی به قابل اطمینان‌ترین اجماع گروهی از نظرات خبرگان بواسطه یك سری از پرسشنامه‌های متمركز همراه با بازخورد كنترل شده می‌باشد. با كسب اجماع گروهی از خبرگان بوسیله این فرایند، محققان می‌توانند مسائل را شناسایی نموده و اولویت‌بندی كنند و چارچوبی را برای تشخیص آنها توسعه دهند.

عمده ترین ضعف دلفی فقدان چارچوب نظری است. این مساله باعث شده است تا دلفی بعنوان یك روش تحقیق به صور مختلفی بعنوان پیمایش، مطالعه، رویه، روش، رویكرد، رأی‌گیری و تكنیك مطرح گردد. با این وجود عموما پذیرفته شده است كه روش دلفی از نظر كاربرد یكسان نیست. همچنین همواره ابهاماتی در زمینه شرایط استفاده، حجم پنل، چگونگی انتخاب پنل و تشخیص پایان مراحل دلفی وجود دارد. در این مطالعه مقایسه‌ای، چارچوبی برای بکارگیری تکنیک دلفی در تصمیم‌گیری‌های کیفی ارائه شده است.

بطور خلاصه، تكنیك دلفی بصورت یك رویكرد تحقیقی جهت بدست آوردن اجماع با استفاده از یك سری از پرسشنامه‌ها و ارائه‌ی بازخورد به شركت‌كنندگانی كه در حوزه‌های كلیدی دارای تخصص هستند، تعریف می‌شود. این روش بطور ویژه زمانی سودمند است كه محققان ملزم به جمع‌آوری دیدگاه‌های كارشناسان منفرد درمورد موضوعی خاص و ایجاد توافق بر سر موضوع مورد نظر باشند تا اینكه فرض‌ها یا دیدگاه‌های اساسی خبرگان را شناسایی نمایند. با این وجود، عمده ترین ضعف دلفی فقدان چارچوب نظری است. دلفی بعنوان یك روش تحقیق به صور مختلفی بعنوان پیمایش، مطالعه، رویه، روش، رویكرد، رأی‌گیری و تكنیك مطرح گردیده است.

اگرچه مطالعات پیشین همیشه از فقدان یک چارچوب نظری برای تکنیک دلفی در مضیقه بوده است اما با توجه به انبوه مطالعات انجام شده دسترسی به یک چارچوب نظری ساده است. با عنایت به یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت در پژوهش‌های کیفی توصیه می‌شود گروهی متشکل از ده نفر از خبرگان با تخصص‌های متعدد استفاده شود. برای شناسایی و انتخاب نمونه نیز می‌توان از تکنیک گلوله‌برفی استفاده کرد. چنانچه هدف تلخیص و غربال یک مجموعه آیتم باشد استفاده از طیف لیکرت نه درجه می توان دیدگاه خبرگان را گردآوری کرد. برای تعیین توافق و پایان مراحل تکنیک دلفی می توان از ضریب توافق کندال بهره گرفت. بنابراین، می‌توان نتیجه‌گیری كرد كه تكنیك دلفی سازوكار مناسب و قابل قبولی برای دستیابی به اجماع در زمان توسعه‌ی مجموعه ای از شاخص‌ها به شمار می آید.